بلوک سنگ استخراج شده به شکل قواره يا بلوک، به واحدهای سنگبری حمل میشود. بیقواره بودن کوپ‌ها ممکن است ناشی از مشخصات طبیعی معدن و درزه و شکاف‌ها و يا نوع روش استخراج باشد. در صورتی که کارخانه فقط از معادنی که کوپ‌های بیقواره تولید می‌کند، تغذيه شود، اولین ماشین خط تولید، دستگاهی برای قواره کردن سنگ است. در صورت نیاز برای قواره کردن سنگ از دستگاه تک لام (تیغ‌های فولادی با حدود ۳۵ تا ۳۷ دندانه الماسه) استفاده میشود.
در بعضی از کارخانه‌ها، بجای تک لام از انواع دستگاه های برش يا سیم الماسه و فولادی استفاده میشود. با اين تیغه، بلوک سنگ از يک يا چند طرف بريده میشود تا برای اره، سطوحی صاف با ابعادی منظم و متناسب ايجاد شود. سپس بلوک سنگ از قسمتی که مسطح تر است توسط جرثقیل روی حمال قرار داده میشود و از طريق ريل‌های مخصوص به زير اره کشیده میشود.
ويژگی‌هايی نظیر ابعاد محصول نهايی، جنس سنگ و سختی آن از جمله عواملی هستند که در انتخاب روش برش و دستگاههای مورد نیاز موثر هستند. ماشین آلات برش و صیقل سنگ را به دو دسته نرم بر و سخت بر تقسیم می کنند.
روش‌های برش سنگهای تزیئنی
الف) برش با استفاده از اره
برش سنگ به وسیله اره، رايج ترين روش در کارخانجات سنگبری است. اره‌های برش عمدتاً در کارخانه هايی با ظرفیت تولید بالا به کار می‌روند. در اين روش بلوک سنگ به وسیله يک سری اره های موازی با تیغه های الماسی بريده می شود. اره‌های الماسه دارای تیغه‌ها و قدرت متفاوت هستند که معمولاً ۴۰ تا ۸۰ تیغه دارند.
اره ها را به دو گروه نرم بر و سخت بر تقسیم می کنند.
اره نرم بر:
دستگاههای اره نرم بر برای برش سنگهای آهکی به کار می‌روند. از مزايای اين دستگاه برش، ضايعات نسبتاً کم و دقت مناسب است. متداول ترين اين دستگاه‌ها دارای سه نوع اره الماسی به شرح زير است:
- نوع اول که در آن بلوک بر روی واگنی ثابت می ماند و واحد تیغه گیر پايین آورده میشود.
- نوع دوم که در آن واحد تیغه گیر در ارتفاع معینی ثابت می‌ماند و بلوک در راستای قائم بالا برده میشود.
- نوع سوم که در آن واحد تیغه گیر در وضعیت قائم است و بلوک در راستای افقی حرکت می‌کند.
اره سخت بر:
در اره‌های سخت بر به جای تیغه‌های الماسه، سنگ با استفاده از براده چدنی يا فولادی بريده میشود. اره‌های سخت بر چند ده تا چند صد تیغه دارند و بیشترين تعداد تیغه ۱۵۰ عدد در ماشین آلات جديد میباشد. اره‌های مدرن می‌توانند بلوک‌هايی به ابعاد ۳۳۰*۳۵۰*۲۰۰ سانتی متر را برش دهند. نکته قابل ذکر اين است که برای ساب سنگهای سخت (سنگ های گرانیتی) به علت سختی بالا، عملیات مشکل‌تر بوده و هزينه تمام شده آن بیشتر است. همین مسئله نیز باعث افزايش قیمت سنگهای سخت در بازار میشود.
ب) برش با قله بر:
قله برها انواع و ابعاد مختلف دارند. در قله برها از تیغه های دايره شکل (ديسک) با سگمنتهای الماسه استفاده می شود. قطر ديسک ها از ۱۵ سانتی متر و يا کمتر شروع و تا حدود ۳۰۰ سانتی متر میرسد. در اين روش بلوک سنگ مورد نظر توسط يک يا چند ديسک موازی به صورت همزمان برش می خورد و به شکل پلاک درمی‌آيد. برش سنگ در اين روش به صورت يک مرحله ای و يا چند مرحله ای انجام می گیرد. روش يک مرحله ای برای سنگ های نرم و نیمه سخت و روش چند مرحله ای برای برش سنگهای سخت به کار می‌رود. نکته مهم آن است که حدود %۲۰ از قطر تیغه‌ها می تواند در عمق برش قرار گیرد. بنابراين با افزايش ابعاد برش می بايست قطر ديسک ها تا چند برابر افزايش يابد و به دلیل محدوديت اين امر، ماشین قله بر در تولیدات بالا راندمان زيادی ندارد.
در قله‌برهای مخصوص برش سنگهای نرم و نیمه سخت، ديسک به صورت کامل به اندازه عرض پلاک مورد نیاز و به طور يکباره وارد سنگ میشود که به اين روش، برش يک مرحله‌ای گفته میشود. روش سیستم برش چند مرحله‌ای عمدتاً برای برش سنگهای گرانیت و سنگ‌ها با درصد کوارتز بالا و سختی زياد استفاده میشود. در اين روش چندين ديسک عمودی که مراکزشان در يک امتداد است، برش سنگ را در چندين مرحله انجام می‌دهند. بدين ترتیب که در هر مرحله به اندازه فقط چند سانتی‌متر در سنگ نفوذ کرده و همزمان ديسکهای هم مرکز که گاه تعدادشان به ۳۰ تا ۴۰ ديسک هم میرسد، چند میلی متر تا چند سانتی متر برش انجام داده و در برگشت به عقب هم اين عمل تکرار شده و همین طور ادامه می يابد تا در نهايت به عمق نهايی برسد. فرق اساسی روش‌های برش يک مرحله‌ای و چند مرحله‌ای، نحوه حرکت ديسک‌ها پس از انجام هر مرحله برش است. در برش يک مرحله‌ای بعد از برش عمودی، ديسک به عقب برگشته و برای برش پلاک بعدی آماده میشود، ولی در روش برش چند مرحله‌ای پس از هر مرحله برش، برای برش بعدی ديسک‌ها ضمن حرکت به عقب حرکت انتقالی عمودی به سمت پايین نیز دارند. همچنین در برش يک مرحله‌ای در صورتی که دستگاه تک ديسک باشد، انعطاف پذيری کامل برای تغییر ضخامت سنگ به اندازه دلخواه وجود دارد ولی در برش چند مرحله‌ای ضخامت سنگهای برش خورده تنها می تواند به اندازه فاصله بین ديسکهای عمودی باشد و هیچ گونه تغییری در ضخامت سنگ نمی توان اعمال کرد. عمق برش و تعداد ورق تولید شده به وسیله قله بر دارای محدوديت است به نحوی که حداکثر تا ۱۲۰ سانتی متر ارتفاع را برش می دهد.
عمق برش بايد طوری تنظیم شود که سرعت پیشروی ۲/5 تا ۳ متر بر دقیقه تامین شود. از آب يا ديگر مواد خنک کننده برای خنک نگه داشتن تیغه های الماسه بايد استفاده شود. يکی از دلايلی که باعث فرسودگی و سايش بدنه فولادی در زير مقطع اتصال سگمنت‌ها با بدنه می شود، عدم استفاده از آب به میزان کافی و شسته نشدن سريع زائده‌های برش است. همچنین با نرسیدن آب کافی، بدنه بیش از حد داغ میشود که اين امر باعث ايجاد شکاف و از بین رفتن زود هنگام سگمنت‌ها میشود. برای حداقل کردن سايیدگی تیغه الماسه بايد يک حجم مناسب از آب به کار برده شود.
